بر اساس اظهارات علی نیکزاد که در ابتدای خرداد ۱۳۹۲ بیان کرده بود، از ابتدای دولت نهم بالغ بر ۴٬۴۰۰٬۰۰۰ واحد مسکن مهر در شهرها و روستاها شروع به ساخت شده‌اند که نیمی از این تعداد در روستاها بوده‌اند که تعداد ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ از این تعداد تا خرداد ۱۳۹۲ تحویل شده و مابقی مسکن‌های روستایی می‌بایست تا پایان دولت دهم تحویل داده شوند. در حوزه مسکن مهر شهری حدود ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ واحد تا زمان درج گزارش تکمیل شده و مابقی همچنان در دست ساخت هستند که تکمیل و تحویل آنها به دولت یازدهم کشیده می‌شود.

طرح مسکن مهر در ابتدا در قالب بند د تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۸۶ آغاز شد و سپس بر مبنای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، به صورت پیوسته در دستور کار قرار گرفت. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که این طرح که در حقیقت شامل اجاره بلند مدت زمین جهت احداث مسکن است، در طرح جامع مسکن نیز پیشنهاد شده بود. اما حجم پیشنهاد شده در آن طرح بسیار کمتر  بود که در دولت دهم از ۲۰ هزار واحد در سال به ۵/۱ میلیون واحد در سال افزایش یافت.

مبنای شکل‌گیری طرح مسکن مهر

مبنای اصلی مسکن مهر بر این امر مبتنی است که ارزش زمین، بخش قابل توجهی از هزینه تمام شده مسکن را به خود اختصاص می‌دهد. این سهم در کل کشور در دوره ۳۵ ساله برابر ۴۰ درصد و در دهه اخیر برابر ۴۵ درصد بوده است. همچنین در استان تهران این سهم به حدود ۶۰ درصد بالغ می‌شود. بنابراین با حذف یا کاهش ارزش زمین از هزینه تمام شده مسکن، می‌توان تا حدود زیادی هزینه مسکن را کاهش داد. بنابراین طرح مسکن مهر بر اجاره بلند مدت زمین جهت احداث مسکن مبتنی است.

در واقع دولت در راستای پاسخگویی به نیاز مردم به تامین مسکن، طرح مسکن مهر را مطرح کرد و متعهد شد با اجرای این طرح سالانه یک و نیم میلیون واحد مسکونی در سطح کشور بسازد، کارشناسان معتقدند رسیدن به اهداف تعیین شده در این طرح با ساخت سنتی محقق نمی شود و به همین منظور باید اقدامات موثری در امر صنعتی سازی مسکن مهر صورت گیرد. طبق آمار در کشور همسایه ما ترکیه در حدود ۴۰ درصد از ساخت و سازها با روش صنعتی و در ایران کمتر از ۳ درصد انجام می شود. این در حالی است که روش ساخت صنعتی حدود ۵۰ سال پیش وارد ایران شد و مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن کشور نیز در سال ۱۳۵۳ با هدف توسعه صنعتی ساختمان بنا نهاده شد که با اجرای برنامه پنجم توسعه ساخت و ساز صنعتی از ۳ درصد به ۲۰ درصد افزایش می یابد.

نگاهی به بندهای قانونی مرتبط با طرح مسکن مهر

بند «د» ذیل تبصره ۶ بودجه سال ۱۳۸۶ كل كشور بر تأمین مسكن مناسب برای آحاد ملت به خصوص اقشار كم درآمد تأكید جدی داشته و جهت نیل به اهداف تعیین شده راهكارهای متعددی مانند اجاره بلند مدت زمین در چارچوب حق بهره‌برداری از زمین‌های دولتی به منظور كاهش قیمت واحدهای مسكونی و حذف قیمت زمین از قیمت تمام شده واحد مسكونی را پیشنهاد کرد.

 دستورالعمل اجرایی آیین‌نامه اجرای بند د تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۸۶ توسط وزارت مسكن و شهرسازی در جهت اجرایی شدن اهداف طرح مذكور تهیه و در تاریخ ۱۳/۴/۸۶ توسط وزیر محترم مسكن و شهرسازی ابلاغ شد كه طی تبصره ۴ ذیل بند «ب» آن، كلیه وظایف وزارت مذكور در خصوص اجرای طرح مسكن مهر در شهرهای زیر ۱۲۰۰۰ نفر اعم از تهیه زمین، دریافت لیست متقاضیان پالایش شده از وزارت تعاون و معرفی متقاضیان به بانك‌های عامل جهت اخذ تسهیلات و نظارت بر تهیه طرح‌های آماده سازی تفكیكی و عملیات آماده‌سازی و عملیات ساخت واحدها به بنیاد مسكن انقلاب اسلامی واگذار شد.

 دولت دهم در جهت پیشبرد اهداف یادشده در زمینه تولید و عرضه مسكن، قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسكن را تهیه و به عنوان لایحه یك فوریتی در تاریخ ۱/۳/۸۶ جهت تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم كرد و متعاقباً مجلس شورای اسلامی نیز در تاریخ ۲۵/۲/۸۷ قانون مذكور را با تأیید شورای محترم نگهبان مصوب نمود.

 در تاریخ ۱۸/۹/۸۷ طی مصوبه هیأت محترم دولت و با امضای معاون اول محترم رئیس جمهور در شهرهای زیر ۲۵۰۰۰ نفر جمعیت اقدامات مربوط به مسكن مهر به قائم مقامی وزارت مسكن و شهرسازی به عهده بنیاد مسكن انقلاب اسلامی قرار داده شد.

شیوه نامه اجرایی طرح مذكور در شهرهای زیر ۲۵۰۰۰ نفر جمعیت با مبنای واگذاری مسئولیت كلیه امور مسكن مهر به بنیاد مسكن انقلاب اسلامی در تاریخ ۷/۲/۸۸ از سوی وزیر محترم مسكن ابلاغ شد كه به همراه فرم‌ها و دستورالعملهای اجرایی پیوست آن مهمترین منبع و مرجع طرح مذكور در شهرهای زیر۲۵۰۰۰ نفر جمعیت است.

شرح وظایف و اقدامات مقدماتی در نظر گرفته شده در این طرح به شرح زیر مشخص شد:

۱. پیش بینی راهكارهای مختلف برای تأمین اراضی اجاره بلند مدت به روشهای ذیل:

• استفاده از زمینهای دولتی در اختیار وزارت راه و شهرسازی
• استفاده از زمین‌های ملی در اختیار سازمان‌های دولتی غیر از (وزارت راه و شهرسازی) مانند منابع طبیعی و جهاد کشاورزی و سایر وزارتخانه‌ها
• زمینهای توافقی به صورت توافق با مالكین حقیقی و حقوق
• اراضی در اختیار بنیاد مسكن به عنوان نهاد عمومی غیردولتی

۲. پرداخت وام به متقاضیان دارای زمین ملكی، با حفظ مالكیت اشخاص بر عرصه و عیان.

۳. معرفی متقاضیان جهت اخذ تسهیلات ۲۵۰ میلیون ریالی در زمینهایی كه امكان ساخت واحد مسكونی، همزمان با اجرای عملیات آماده سازی وجود دارد.

۴. ساخت یك تا ۲ واحد به صورت اضافه اشكوب بر روی واحد مسكونی دارای استحكام بنا و یا تخریب واحد مسكونی فرسوده موجود و ساخت ۳ واحد مسكونی تحت شرایط تعریف شده طرح

۵. ارائه راهكار جهت پرداخت تسهیلات به زمینهای ملكی فاقد سند كه گامی مؤثر و بزرگ در جهت پیشبرد طرح و عبور از موانع موجود می‌باشد.

۶. معرفی متقاضیان به بانك با دستور تهیه نقشه جهت انعقاد قرارداد و تعیین مهلت برای اخذ پروانه ساختمان

۷. پرداخت یارانه‌های مسكن مهر، مصوب وزارت محترم راه و شهرسازی با سرفصل‌های:

• كاهش هزینه صدور پروانه ساختمانی و محدود نمودن آن به حداكثر ۱۰۰.۰۰۰ ریال در هر مترمربع
• تخفیف ۵۰% هزینه صدور پروانه ساختمانی و ۵۰% باقیمانده بصورت اقساط ۳۶ ماهه
• كاهش هزینه‌های مهندسی و محدود نمودن آن به حداكثر ۳۰.۰۰۰ ریال در هر مترمربع
• كمك هزینه تهیه طرح آماده سازی به مبلغ ۱۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال برای هر هكتار زمین اجاره ۹۹ ساله
• اجرای شبکه خدمات شهری در محدوده اراضی بزرگ و تامین هزینه های مربوط توسط دولت
• صدور پایان كار عملیات ساختمانی از سوی شهرداریها در مرحله سفت كاری قابل سكونت